Kompensaty, zwroty, refundacje wydatków a dyrektywa 2013/34 - legalnie nielegalny pozabudżet

Jak wynika z ogłoszenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 maja 2004 roku w sprawie stosowania prawa Unii Europejskiej (M.P.04.20.359), dyrektywy skierowane są do państw członkowskich, określają cel, który powinien zostać osiągnięty w wyznaczonym terminie. Wybór metody i sposobu realizacji celu leży w gestii państw członkowskich. Warunkiem związania podmiotów przepisami dyrektywy jest wdrożenie przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylającej dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG (Dz. Urz. UE L 182 z 29.06.2013, s. 19), zwana dalej „dyrektywą 2013/34” weszła w życie w dniu 19 lipca 2013 roku.

Artykuł 6 dyrektywy 2013/34 normuje ogólne zasady sprawozdawczości finansowej. Należą do nich następujące zasady:

 1. Pozycje prezentowane w rocznym i skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym są ujmowane i wyceniane zgodnie z następującymi zasadami ogólnymi:

a) przyjmuje się, że jednostka będzie kontynuować działalność;

b) zasady polityki rachunkowości i podstawy wyceny są stosowane konsekwentnie w kolejnych latach obrotowych;

c) ujmowanie i wycena odbywają się zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny, w szczególności:

(i) ujmować można jedynie zyski wypracowane na dzień bilansowy,

(ii) należy ująć wszystkie zobowiązania powstałe w trakcie danego lub poprzedniego roku obrotowego, nawet jeśli informacje o takich zobowiązaniach zostaną uzyskane dopiero w okresie między dniem bilansowym a dniem sporządzenia bilansu, oraz

(iii) należy ująć wszelkie ujemne korekty wartości, niezależnie od tego, czy wynikiem finansowym roku obrotowego jest zysk, czy też strata;

d) kwoty ujęte w bilansie oraz rachunku zysków i strat są obliczane zgodnie z zasadą memoriału;

e) bilans otwarcia na początek każdego roku obrotowego odpowiada bilansowi zamknięcia na zakończenie poprzedniego roku obrotowego;

f) składniki pozycji aktywów i pasywów są wyceniane osobno;

g) zabrania się dokonywania jakichkolwiek kompensat między pozycjami aktywów i pasywów lub między pozycjami przychodów i kosztów;

h) pozycje rachunku zysków i strat oraz bilansu są ujmowane i prezentowane z uwzględnieniem treści ekonomicznej danej transakcji lub umowy;

i) pozycje ujęte w sprawozdaniu finansowym są wyceniane zgodnie z zasadą ceny zakupu lub kosztu wytworzenia; oraz

j) wymogi określone w niniejszej dyrektywie w odniesieniu do ujmowania, wyceny, prezentacji, ujawniania i konsolidacji nie muszą być stosowane, gdy ich przestrzeganie jest nieistotne.

2. Niezależnie od przepisów ust. 1 lit. g) państwa członkowskie mogą w określonych przypadkach zezwolić lub nakazać, by jednostki dokonywały kompensat między pozycjami aktywów i pasywów lub między pozycjami przychodów i kosztów, pod warunkiem że kwoty podlegające kompensacji są w informacjach dodatkowych do sprawozdań finansowych wyrażone jako kwoty brutto.

3. Państwa członkowskie mogą zwolnić jednostki z wymogów ust. 1 lit. h).

4. Państwa członkowskie mogą ograniczyć zakres ust. 1 lit. j) do prezentacji i ujawnień.

5. Poza kwotami ujmowanymi zgodnie z ust. 1 lit. c) ppkt (ii) państwa członkowskie mogą zezwolić lub nakazać, aby ujmowane były wszystkie dające się przewidzieć zobowiązania i potencjalne straty powstałe w trakcie danego lub poprzedniego roku obrotowego, nawet jeśli informacje o takich zobowiązaniach lub stratach zostaną uzyskane dopiero w okresie między dniem bilansowym a dniem sporządzenia bilansu.

Dyrektywą 2013/34 już dwa razy była implementowana do naszego krajowego porządku prawnego. Po raz pierwszy stało się to w efekcie obowiązujących od 5 września 2014 roku  nowelizacji ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości odnośnie jednostek mikro. Wykreślono również wówczas  z katalogu podmiotów zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych państwowe fundusze celowe z uwagi na fakt, że państwowy fundusz celowy stanowi – zgodnie z przepisem art. 29 ust. 4 ustawy o finansach publicznych – wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie. Dlatego też zdarzenia dotyczące państwowego funduszu celowego powinny być ujmowane w księgach rachunkowych i wykazywane w sprawozdaniu finansowym jednostki obsługującej dysponenta tego funduszu. Do końca 2017 roku wynikało to z § 17 ust. 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r. poz. 289). Począwszy od 1 stycznia 2018 roku identyczne zapisy znajdują się w paragrafie 24 nowego rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 13 września 2017 roku w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.2017.1911.). Oczywiste jest zatem, iż bezzasadne jest stosowanie przepisów ustawy o rachunkowości do państwowych funduszy celowych, w tym do funduszu pracy. Nikt jednak się tymi przepisami nie przejmuje.

Po raz drugi zmiany ustawy o rachunkowości związane z implementacją Dyrektywy 2013/34 zostały opublikowane w ustawie z dnia 23 lipca 2015 roku o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015.1333) i obowiązują od 23 września 2015 roku ze skutkiem od 1 stycznia 2016 roku (art. 6). W ustawie tej dokonano również zmiany zasad nadrzędnych rachunkowości, w tym zasady rzetelności i istotności oraz zasady porównywalności.

Trochę to dziwne, ale wszystko na to wskazuje, że dyrektywa 2013/34 najzwyczajniej w świecie jest łamana jest jednostki budżetowe tylko dlatego, że rozporządzenia wykonawcze do ustawy o finansach publicznych opracowane przez Ministerstwo Finansów, wręcz nakazują ją łamać. Oliwy do ognia dolewa MRPIPS oraz wojewodowie w zakresie tzw. kompensat, zwrotów, refundacji wydatków szczególnie na zadania zlecone i w zakresie zadań finansowanych z funduszu pracy. Cały artykuł do pobrania w formacie pdf poniżej.

pobierz pdf

Tomasz Wojtania,  niezależny konsultant z dziedziny finansów publicznych oraz rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej.

najbliższe szkolenia